Bilişim Teknolojilerinin İşletmeler Üzerindeki Etkileri

Günümüzde işletmelerin bulunduğu dönemin en önemli özelliklerinden biri örgütlerin iç ve dış çevresinde yaşanan sürekli değişimdir. Böyle bir ortamda işletmelerin başarısı sermaye iş gücü gibi faktörlerden daha çok bilgiyi elde edip bu bilgiyi işletme amacına göre uygulamaktır. Drucker(1993)v’ın ifade ettiği gibi günümüzde artık temel ekonomik kaynaklar ne sermaye ne de iş gücüdür en önemlisi bilgidir. Günümüzde değer “verim” ve “yenilik” ile yaratılmaktadır. Bunlar ise “bilgi”nin işe uygulanmasıdır. Bilgiye verilen önemin artması teknoloji sayesindedir şöyle ki bilginin saklanması işlenmesi ve iletilmesi teknoloji sayesindedir. Barnatt’a göre günümüzde birçok işletme bilgisayar sistemleri olmaksızın iş bile görememektedir.

Yeni teknolojilerin çok kısa aralıklarla geliştiği, pazar unsurların sürekli değiştiği, ürünlerin bugün moda iken kısa bir zaman diliminde demode olduğu, rakiplerin sürekli çoğaldığı bir çağda işletmelerin kendilerini yeni arayışlara yönelmeleri ve geliştirmeleri lazımdır.

İşletmeler işlerini kolaylaştırmak etkinliklerini artırmak ve rekabet ortamında bulunmak için bilişim teknolojisine güvenirken, birçok kritik görevin başarılmasında da bilişim teknolojileri başlıca rolü vardır. Nitekim endüstrileşmiş ülkelerde BT’nin etkisi hemen tüm işletme süreçlerinde ve fonksiyonlarında gözlenebilmektedir (Gunasekaran ve McGaughey, 2002:1).

KOBİ’ler dünya ekonomisinin çekirdek gücü olarak kabul edilir ve gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun birçok ülkede ekonomik payı %60-%90 arasında değişmektedir. (Yahyagil,2001). Ülkemizde de KOBİ kapsamındaki işletmeler büyük işletmelerin tamamlayıcısı ya da destekleyici kuruluşlardır, bu kuruluşlar ülke ekonomisine önemli katkı sağlarlar. Faaliyette bulunan KOBİ’lerin rekabetçi çevre ile müşterilerin beklentilerin devamlı değişmesi ile sıkıntıya girdikleri görülür. Bu nedenle KOBİ’lerin müşterilerine ve rekabetçi ortama ayak uydurmalarında, kendilerini güçlendirmelerine bilişim teknolojileri önemli fırsatlar sunabilir.

Yukarıdaki açıklamalarda günümüzün koşullarında büyük, küçük işletme veya gelişmiş, gelişmemiş ülkelerde faaliyetlerini önemli olmaksızın bilişim teknolojilerinin işletmelerin için zorunluluk olduğunu göstermektedir.

 Bilişim Teknolojileri’nin Tanımı ve Kapsamı

Bilişim teknolojileri bilgi toplama ve bilgi oluşturmak için işletme süreçlerine teknolojinin uygulanmasıdır. Diğer bir tanım da ise BT, bir işletmenin bilgisayar ve iletişim teknolojisine yaptığı toplam yatırım olarak ifade edilmektedir. Bu, donanım, yazılım, veri toplama ve sunma araçlarını (satış noktası ve ATM sistemleri gibi), elektronik olarak saklanan tüm veriyi ve bu hizmetlerde görevli insanları içermektedir (Akkermans ve Horst,2002:217).

Bensghir (1996:38-39) tarafından sunulan tanım ise BT’nin kapsamının anlaşılması açısından oldukça yararlıdır.“BT; kavram olarak verilerin kayıt edilmesi, saklanması, belirli bir işlem sürecinden geçirmek suretiyle bilgiler üretilmesi, üretilen bu bilgilere erişilmesi, saklanması ve nakledilmesi gibi işlemlerin etkili ve verimli yapılmasına olanak tanıyan teknolojileri tanımlamada kullanılan bir terimdir. BT; sesli, resimli, metin ve sayısal verilerin elde edilmesi, işlenmesi, saklanması ve dağıtımını yürüten mikro-elektroniğe dayanan hesaplama ve iletişim teknolojilerini içerir”.

İşletmelerde kullanılan bilişim teknolojilerinin kapsamı; internet, intranet ve ekstranet, ofis otomasyon sistemleri, fonksiyonel bilişim sistemleri, yönetim bilişim sistemleri, uzman sistemler, karar destek sistemleri, elektronik veri değişim sistemleri şeklinde sıralanabilir (Dönmez, 2007: 34-35). Bu nedenlerden dolayı önemli olana bilişim teknolojileri aşağıdaki başlıklarda başlıklar halinde incelenecektir.

 A. İnternet

İnternet, bilgisayar ağlarının birbirine bağlanmasıyla oluşan ve böylece tüm dünyayı birbirine bağlayan devasa büyüklükteki bir bilgisayar ağı demektir. Kısaca, ağların ağına internet diyebiliriz. Bilgisayar ağı ise, iki ya da daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanmasıdır. Ağlarla birbirine bağlanan bilgisayar sayısı arttıkça, tüm bilgisayarlar daha büyük kapasiteli bir bilgisayara bağlanır (Tağıyev, 2007: 15).

 B. İntranet ve Ekstranet

İşletme çalışanları ve bölümlerini internet yazılımları ve standartları kullanarak birbirine bağlayan özel bir bilgisayar ağıdır. İntranet web sitelerini diğer bilgisayar sitelerinden farklı Kılan, bir koruma sistemi aracılığıyla istenmeyen kişilerin veya kullanıcıların siteye erişiminin engellemektir. Ekstranet ise işletme dışından başka kişilerin kısmen kullanımına da açık kalmasıdır. İntranet bilişim ağlarıyla şirketler arasında insan kaynakları, muhasebe, üretim, otomasyon yazılımları çalıştırmak mümkün olduğu gibi, çeşitli veri tabanları tutmak ve belge dağıtımı gibi işlemleri de gerçekleştirir (Ada, 2007: 546).

 C. Ofis Otomasyon Sistemleri

Ofis otomasyonu, bir ofiste yapılan rutin işlemleri ve işlevleri otomatik hale getirmek için bilgisayar teknolojisinin kullanılmasıdır. Ofis otomasyon sistemlerini, bireyler, gruplar ve örgütler arasında elektronik mesajların, belgelerin ve diğer iletişim formlarının toplanmasını, işlenmesini, kayıt edilmesini ve aktarılmasını sağlayan bilgisayar temelli bilişim sistemleridir(Elibol, 2005: 158).

D. Fonksiyonel Bilişim Sistemleri

İşletmelerin hedeflerine ulaşabilmeleri için işletme fonksiyonlarının işleyişini, kendilerince en uygun seviyede yerine getirebilmeleriyle mümkündür. Bu fonksiyonların etkin ve verimli bir şekilde işleyiş kazanabilmelerinde bilişim sistemlerinin büyük katkıları olmaktadır (Dönmez, 2007: 43).

E. Yönetim Bilişim Sistemleri

Yönetimin karar verebilmesi için gerekli bilgiyi değişik kaynaklardan toplayan, işleyen, saklayan ve veriyi raporlayan bir bilgi sistemidir (Güleş, 2000: 104).

F. Uzman Sistemler

Gerçekleşmekte olan bir olay ya da durum hakkında zeki kararlar alan veya zeki öneriler teklif edebilen sistemlerin düzenlenmesi gibi, uzmanların yetenekleri sayesinde bilgi tabanlı elemanların bilgisayar içinde düzenlenmesidir (Baykoç ve Öz, 2004: 276).

G. Karar Destek Sistemleri

Karar Destek Sistemleri stratejik ve rutin olmayan kararlarda kullanılan bilgilerin elde edilmesinde bilgisayarlar ile karar vericiler arasında karşılıklı etkileşime müsaade eden bilgisayar araçlarından oluşan bir bütündür (Ömürbek, 2003: 99).

H. Elektronik Veri Değişim Sistemleri

Elektronik veri değişimi, bilgisayar ve iletişim ağları kullanılarak fatura, nakliye, fiyat listeleri, satın alma, ithalat ile ihracat belgeleri ve bunlarla benzerlik gösteren çeşitli işlemlerin iki ayrı işletme arasında elektronik değişimini sağlayan sistemdir (Elibol, 2005: 159).

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN İŞLETME PERFORMANSI ÜZERİNE ETKİLERİ

Porter ve Millar (1985) BT’nin işletmelere rakiplerinden daha üstün performans sergilemek için yeni yollar sunarak rekabet üstünlüğü sağlayacağını ifade etmektedir. BT’nin işletmenin maliyet yapısını güçlü biçimde etkileyebileceğini, farklılaşma için fırsatlar sunabileceğini belirtmektedir.

Günümüzdeki piyasada rekabet ortamında bir işletmenin varlığını sürdüre bilmesi ve başarılı olabilmesi için bilişim teknolojilerine başvurması gerekmektedir. Bilişim teknolojisinin performans üzerindeki etkisi firmalarda endüstride ve bilişim üzerinde sürekli incelenendir konudur. Yapılan araştırmalarda verimliliğin sağlanması için bilişim teknolojisine yapılan yatırımlar ile işletme performansı arasında olumu ilişkiler görülmüştür.

İşletmeler sürekli değişen piyasaya ayak uydurduklarında, sürekli yeniliği sağlaya bildiklerinde ve müşterilerin bireysel isteklerine ayak uydurdukları sürece işletmelerin devamlılığı kesindir. Bunların sağlana bilmesi için işletmenin tüm departmanları için bilişim teknolojisini etkin bir şekilde kullanarak işletmede yeni bir açılım yaratarak olur.

Özellikle üretim fonksiyonlarını ve diğer sistemleri arasındaki düzensizlik ve uyuşmazlık sonucu oluşan problemleri çözmek için bilişim teknolojileri sitemi uygulamaktadır. Bu sistemler departmanlar arasındaki bilgisayar sistemleri ararsındaki bağlantıyı sağlayarak ve etkili bir iletişim sağlayarak performansı artırır.

KAYNAKÇA

Hazırlayan ve Düzenleyenler
Emre TÜMER, Ali Fatih ÇEVİK, Neşe KIZIL